De cranberry of lepeltjesheide(Vaccinium macrocarpon), ook korte tijd onder de naam grote veenbes in Heukels’ flora genoemd geweest, is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). Het is een kruipende of overhangende plant met dunne stengels. In Nederland groeit plant op de Waddeneilanden en is in de rest van het land vrij zeldzaam.


De knikkende bloem van de cranberry heeft een lange bloemsteel en is ongeveer 5 mm lang. De kleur varieert van roze tot rood. De kroonbladeren zijn sterk teruggeslagen en de meeldraden en stempel steken duidelijk uit. De bladeren zijn eivormig, 4 tot 10 mm lang en hebben omgerolde randen. Aan de onderzijde is het blad blauwgroen; de bovenzijde is donkergroen. De bloeiperiode loopt van juni tot augustus.

De cranberrybes is bol- of peervormig en heeft een doorsnede van 6-8 mm. Bessen zijn rijp tussen september en november, en zijn rood; later worden ze bruin en gevlekt.

Cranberry op Terschelling

De cranberry op Terschelling komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en is in Europa een exoot. Het verhaal gaat dat in 1845 een vat bessen op Terschelling aanspoelde en door een jutter achter de eerste duinenrij werd gebracht, denkende dat het om een waardevol vat wijn ging. Toen de inhoud uit bessen bleek te bestaan, liet hij die ter plekke achter, waarna de soort zich op Terschelling uit kon zaaien. De planten werden daar in 1868 ontdekt door botanicus Franciscus Holkema. Vóór die tijd werd de soort echter al in Engeland en Duitsland gekweekt om de eetbare en vitamine-C-rijke vruchten.

Cranberry in Nederland

Op Terschelling komen uitgebreide velden van de cranberry voor in vochtige zure duinvalleien. Ook op Vlieland komen grotere velden voor. Op de overige Waddeneilanden is de cranberry minder algemeen. De cranberry wordt ook in kleine aantallen gevonden in het Fochteloërveen en het Eesveen op de grens van Friesland en Drenthe en daarnaast in het Wormer- en Jisperveld en in Noord-Brabant op de Kampina. In België handhaaft zich een kleine populatie op de Kalmthoutse Heide. Op Terschelling staat de plant bekend als ‘Pieter-Sipkesheide’, naar de vinder van het vat in 1845.

In de cranberry komen de volgende vitaminen voor:

  • Vitamine A
  • Vitamine C
  • B-vitaminen
Photo Banner: IStock
Deel dit artikel:

De laatste blogs ontvangen?

Ontvang altijd de laatste blogs in je inbox. Leuk toch?